نبرد مسکو

نبرد مسکو (به روسی: битва под Москвой)، (به آلمانی: Schlacht um Moskau) به مجموعه‌ای از نبردها در بازهٔ زمانی اکتبر ۱۹۴۱ تا ژانویه ۱۹۴۲ در جبهه شرقی و در شعاع ۶۰۰ کیلومتر مسکو، پایتخت اتحاد جماهیر شوروی در خلال جنگ جهانی دوم رخ‌داد، اطلاق می‌شود.

نبرد مسکو
بخشی از جبهه شرق جنگ جهانی دوم
تاریخ ۲ اکتبر ۱۹۴۱ – ۷ ژانویه ۱۹۴۲ مکان منطقهٔ مسکو، اتحاد جماهیر شوروی نتیجه پیروزی قاطع شوروی برد استراتژیک شوروی ناکامی تاکتیکی و عملیاتی آلمان بی‌اثر شدن عملیات بارباروسا
طرفین درگیر
آلمان	اتحاد جماهیر شوروی
فرماندهان و رهبران
آدولف هیتلر فدر فون بک هاینتس گودریان آلبرت کسلرینگ	ژوزف استالین گئورگی ژوکوف الکساندر واسیلوسکی
قوا
از تاریخ ۱ اکتبر ۱۹۴۱: ۱۹۲۹۴۰۶ تن، ۱۷۰۰ تانک،[1] ۱۴۰۰۰ توپ، هواپیما: ۵۴۹ تا تعمیرپذیر[2][3][4] در زمان پدافند متقابل: ۵۹۹[5]	از ۱ اکتبر ۱۹۴۱: ۱۲۵۰۰۰۰ تن، ۳۳۲۳ تانک، ۷۶۰۰ توپ، هواپیما: ۹۳۶ (۵۴۵ تا تعمیرپذیر)[2] در زمان پدافند متقابل: ۱۳۷۶[5]
تلفات
۲۸۰۰۰۰–۷۵۰۰۰۰ ۱۲۰۰–۹۰۰۰ وسیله نقلیهٔ از کار افتاده	۵۰۰۰۰۰–۱۲۸۰۰۰۰

نیروهای آلمانی از آغاز اکتبر سال ۱۹۴۱ میلادی تهاجم خود به مسکو را آغاز کردند و تقریباً تمام مقاومت‌ها و ضد حملات را در هم شکستند.

در پی شرایط بد جوی، نامناسب و محدود بودن انتقال تدارکات به خط مقدم و متوقف شدن حمله نیروهای آلمان به مسکو، نیروهای ارتش سرخ از ۵ دسامبر ضد حمله یک‌ماهه خود برای رفع خطر از مسکو را آغاز کردند که نهایتاً توانستند دشمن را قریب به ۲۵۰ کیلومتر از پایتخت به عقب برانند.

به عقیده برخی اگر آلمانی‌ها بعد از تصرف اسمولنسک دو ماه حمله به مسکو را به تعویق نمی‌انداختند به زمستان برنمی‌خوردند و مسکو ولو به سختی تصرف می‌شد و حتی طبق برنامه، تقریباً تا نزدیکی رشته کوه اورال هم پیش می‌رفتند و کار جبهه شرق را یکسره می‌کردند و آلمانی‌ها می‌توانستند بدون واهمه از حمله ناگهانی شوروی به خاک آلمان، به انگلیس حمله کنند و پیروز جنگ شوند.

برخی علت این تعویق را که به تصمیم ژنرال‌های آلمان گرفته شد، اولویت تصرف کیف و برخی تجدید قوا می‌دادند. اما برخی خیانت سران ارتش همچون هالدار رئیس ستاد مشترک ارتش و براوخیچ فرمانده کل نیروهای زمینی و فون بوک فرمانده ارتش مرکز دانسته‌اند که خود هیتلر هم به این قضیه مشکوک بود.

ضمناً موقع ضد حمله معروف شوروی نیروها بدون اجازه از ستاد ارتش و به دستور فرماندهان جبهه مانند گودریان عقب‌نشینی کردند که باعث اخراج گودریان بزرگ از ارتش شد.

ضمن مقاومت نیروهای شوروی در برابر تهاجمات آلمانی‌ها، فرماندهان شوروی، نیروی بزرگی را پشت جبهه ذخیره کرده بودند تا به محض اطلاع از انحطاط کامل سربازان آلمانی به دلیل شرایط جوی تیر خلاص را به آنان بزنند.

نتیجهٔ این نبرد که تقریباً نتیجه نهایی حمله هیتلر به شوروی بود بی‌نتیجه ماندن کوشش وی برای دستیابی به مسکو، پایتخت و بزرگترین شهر شوروی بود.

بعد از عقب‌نشینی، آلمان به دلیل زمستان، ماه‌ها دست به حمله نزد و این فرصت طلایی برای شوروی بود که بتواند تجدید قوا کند.