لهجه شهرکردی

لهجه مردمان بومی شهرکرد در میان افراد محلی به لهجه دهکردی معروف است زیرا شهرکرد در قدیم دهکرد نامیده می‌شد و در شهریور سال ۱۳۱۴ خورشیدی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت.[2] با توجه به شباهت‌های زیاد لهجه شهرکردی به زیر لهجه‌ها و لهجه‌های وابسته به لهجه اصفهانی و فاصله نزدیک شهرکرد تا اصفهان برخی معتقدند که لهجه شهرکردی گونه‌ای از گویش رایج مردم فلات مرکزی ایران به ویژه منطقه جی قدیم است[2] به گونه‌ای که بسیاری از واژگان کاربردی در گویش فلات مرکزی ایران در کلیات واژگان لهجه شهرکردی به فراوانی یافت می‌شود و علامه دهخدا نیز در زمان سکونتش در حوالی شهرکرد در تدوین لغتنامه خود از بسیاری از این واژگان کلیدی بهره گرفته‌است. متأسفانه این لهجه در حال حاضر در حال نابودی است.[3]

افراد مسن و ساکنان برخی محله‌های قدیمی شهر، بیشتر از نسل جدید مردم شهرکرد به لهجه شهرکردی صحبت می‌کنند. لهجه شهرکردی به دو دسته تقسیم می‌شود:

• لهجه رعنایی
• لهجه شهری

لهجه رعنایی لهجه‌ای بسیار غلیظ است. لهجه رعنایی لهجه‌ای کمتر تغییر کرده‌است که ساکنین محله رعنایی‌ها و قسمت‌های جنوبی شهرکرد به آن سخن می‌گویند. محله رعنایی‌ها نام محله‌ای است قدیمی در شهرکرد که بیشتر به این لهجه سخن می‌گویند. لهجه شهری اگر چه از همان ریشه لهجه رعنایی است؛ اما زیر تأثیر روابط با سایر استان‌ها و مهاجرین سایر نقاط استان و همچنین برنامه‌های تلویزیونی از غلظت آن کاسته شده‌است و بیشتر به زبان معیار نزدیک است.

لهجه و گویش " دهکردی " یکی از لهجه‌ها و گویش‌های اصیل فارسی است و سرشار از واژه‌های بسیار قدمت داری است به‌طوری‌که پسوند 'اولی' (OLE) در حال حاضر فقط در لهجه دهکردی رایج است. در زیر مثال‌هایی از این پسوند منحصر به فرد آورده شده‌است.[2]

تخلیص‌سازی واژگان و کوتاه‌سازی جمله یکی از مهم‌ترین خصوصیات لهجه شهرکردی است که این لهجه را تبدیل به یک گویش تک جغرافیایی کرده‌است.[2] اگر چه تخلیص‌سازی در فارسی معیار در مورد واژگان استفاده می‌شود اما در این لهجه گاه یک جمله کامل دارای فعل و فاعل و تکلم دستوری به یک کلمه کاهش می‌یابد. به‌طور مثال

بِرتابِریم که یعنی بفرمایید بروید تا برویم

پَبَرچی که یعنی پس برای چی؟

گویش شهرکردی یکی از گویش‌های اصیل زبان فارسی است. که تفاوت‌هایی با زبان فارسی معیار دارد.

در لهجه شهرکردی کلماتی دیده می‌شود که یا در لهجه‌های دیگر دیده نمی‌شود یا طرز تلفظش آن قدر متفاوت است که ممکن است یک غیر بومی متوجه معنی آن نشود. در زیر برخی از این کلمات آورده شده‌است.[4]

شعر زیر به لهجه شهرکردی سروده شده‌است.[5]

شاعر اسفندیار ساکنیان دهکردی برگرفته شده از کتاب قوطی بیگیر بینیشون ناشر حوزه هنری استان چهارمحال وبختیاری