واکه مرکب
واکه مرکب یا مصوت مرکب یا آواگروه به واکه‌ای گفته می‌شود که در هنگام ادای آن، حالت اندام گفتار دگرگون می‌شود و در پی آن، رنگ یعنی لرزش‌های فرعی آوا نیز مختلف می‌شود و صدا از یک واکه به سوی واکهٔ دیگر می‌لغزد، چنان‌که می‌توان آن را هم‌چون دو واکه شمرد که با هم آمیخته و در هجایی واحد گرد هم آمده باشند.
آواگروه بسیط نیست، اما یک واج شمرده می‌شود.
در الفبای آوانگاری بین‌المللی، آواگروه‌ها را با دو حرف آوانویسی می‌کنند. نمونه: واژهٔ sign انگلیسی به صورت: [saɪ̯n].
در زبان فارسی
به باور دسته‌ای از زبان‌شناسان، در زبان فارسی دو آواگروه وجود دارد؛ یکی «ـُو» در نمونه‌هایی مانند روشن، فردوسی، نوروز؛ و دیگری آواگروه «ـِی» در نمونه‌هایی مانند نی، دی، ری.
یکی از دگرگونی‌های مهم دستگاه آوایی زبان فارسی از دورهٔ باستان به دورهٔ میانه و نو، از میان رفتن دو آواگروه است. برای نمونه، واژهٔ «روز»، که در فارسی باستان رَئوچَه بوده، در فارسی میانه از حالت آواگروه درآمده و به شکل رُز (با ــُـ کشیده) تلفظ شده که آن نیز در فارسی امروزی به شکل «روز» درآمده‌است.
| فارسی باستان | اوستایی | فارسی میانه | فارسی نو | |
|---|---|---|---|---|
| آواگروه | ai | ae | ē | ī |
| نمونه‌ها | - | naema | nēm | nīm (نیم) |
| آواگروه | au | ao | ō | ū |
| نمونه‌ها | raučah | - | rōz | rūz (روز) |
زبان انگلیسی
| بریتانیایی | استرالیایی | آمریکایی | ||
|---|---|---|---|---|
| آمریکایی همگانی | کانادایی | |||
| low | [əʊ̯] | [əʉ̯] | [oʊ̯] | |
| loud | [aʊ̯] | [æɔ̯] | [aʊ̯] | [aʊ̯] |
| lout | [əʊ̯] | |||
| lied | [aɪ̯] | [ɑe̯] | [aɪ̯] | |
| light | [əɪ̯] | |||
| lane | [eɪ̯] | [æɪ̯] | [eɪ̯] | |
| loin | [ɔɪ̯] | [oɪ̯] | [ɔɪ̯] | |
| loon | [uː] | [ʉː] | [ʊu̯] | |
| lean | [iː] | [ɪi̯] | [ɪi̯] | |
| leer | [ɪə̯] | [ɪə̯] | [ɪɚ̯] | |
| lair | [ɛə̯] | [eː] | [ɛɚ] | |
| lure | [ʊə̯] | [ʊə̯] | [ʊɚ̯] | |
جستارهای وابسته
- دونگاره
- التقای واکه‌ها
- واکه ساده
- نیم‌واکه
- واکه سه‌گانه
منابع
- باقری، مهری، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر قطره، ۱۳۷۳، ص۱۲۵.
- Schane, Sanford (1995), "Diphthongization in Particle Phonology", in Goldsmith, John A. , The Handbook of Phonological Theory, Blackwell Handbooks in Linguistics, Blackwell, pp. 586–608